Kennisbank voor het notariaat
Wetstoelichting

Uiterste wilsbeschikkingen in het algemeen (art. 4:42 - 4:45 BW)

Bijgewerkt tot 07-11-2023 Auteur mr. M.N. (Mariëlle) Bende

1 Kenmerken uiterste wilsbeschikking1.1 Definitie en soorten uiterste wilsbeschikkingenEen uiterste wilsbeschikking is:een ongerichte eenzijdige rechtshandeling (art. 3:32 en 3:33 BW);persoonlijk, niet in hoedanigheid, gemaakt door een erflater in een uiterste wil;die pas werkt na overlijden van de erflater;en in boek 4 BW als uiterste wilsbeschikking is geregeld of elders in de wet als uiterste wilsbeschikking wordt aangemerkt.In dit laatste element ligt besloten…

Verder lezen?

Om dit document te kunnen bekijken, moet u ingelogd zijn.

Geen inloggegevens?

Heeft u nog geen inloggegevens, dan kunt u een abonnement afsluiten.

Bent u werkzaam op het notariële en/of fiscale werkterrein en wilt u het gebruik van Via Juridica ervaren?
Vraag een gratis proefabonnement aan en probeer Via Juridica één maand uit!

Voor (voltijd)studenten is een gratis studentenabonnement beschikbaar.


Gebruikers van Via Juridica

Bekijk alle

Wetteksten


Artikel 42

  • 1

    Een uiterste wilsbeschikking is een eenzijdige rechtshandeling, waarbij een erflater een beschikking maakt, die eerst werkt na zijn overlijden en die in dit Boek is geregeld of in de wet als zodanig wordt aangemerkt.

  • 2

    De erflater kan een uiterste wilsbeschikking steeds eenzijdig herroepen.

  • 3

    Een uiterste wilsbeschikking kan alleen bij uiterste wil en slechts door de erflater persoonlijk worden gemaakt en herroepen.


Artikel 43

  • 1

    Een uiterste wilsbeschikking is niet vatbaar voor vernietiging op de grond dat zij door misbruik van omstandigheden is tot stand gekomen.

  • 2

    Een uiterste wilsbeschikking, gemaakt onder invloed van een onjuiste beweegreden, is slechts dan vernietigbaar, wanneer de door de erflater ten onrechte veronderstelde omstandigheid die zijn beweegreden tot de beschikking is geweest, in de uiterste wil zelf is aangeduid en de erflater de beschikking niet zou hebben gemaakt, indien hij van de onjuistheid dier veronderstelling had kennis gedragen.

  • 3

    Een uiterste wilsbeschikking kan niet op grond van bedreiging, bedrog of een onjuiste beweegreden worden vernietigd, wanneer de erflater haar heeft bevestigd nadat de invloed van de bedreiging heeft opgehouden te werken of het bedrog of de onjuistheid van de beweegreden is ontdekt.


Artikel 44

  • 1

    Een uiterste wilsbeschikking waarvan de inhoud in strijd is met de goede zeden of de openbare orde, is nietig.

  • 2

    Eveneens is een uiterste wilsbeschikking nietig, wanneer voor deze een in de uiterste wil vermelde beweegreden die in strijd is met de goede zeden of de openbare orde, beslissend is geweest.


Artikel 45

  • 1

    Een voorwaarde of een last die onmogelijk te vervullen is, of die in strijd is met de goede zeden, de openbare orde of een dwingende wetsbepaling, wordt voor niet geschreven gehouden. De beschikking waaraan de voorwaarde of de last is toegevoegd, is nietig, indien deze de beslissende beweegreden tot die beschikking is geweest.

  • 2

    Een voorwaarde of last die de strekking heeft de bevoegdheid tot vervreemding of bezwaring van goederen uit te sluiten, wordt voor niet geschreven gehouden.


Artikel 47

Wanneer de uitvoering van een beschikking, anders dan als gevolg van een na het overlijden van de erflater ingetreden omstandigheid, blijvend onmogelijk is, vervalt de beschikking, zonder dat een andere beschikking daarvoor in de plaats mag worden gesteld, tenzij de wet het tegendeel bepaalt, of uit de uiterste wil zelf is af te leiden dat de erflater die andere beschikking zou hebben gemaakt, wanneer hem de onmogelijkheid bekend was geweest.


Artikel 48

Wanneer in eenzelfde uiterste wil twee of meer personen tot hetzelfde, al of niet voor bepaalde delen, zijn geroepen en de beschikking ten opzichte van een geroepene geen gevolg heeft, vindt ten behoeve van de overigen aanwas naar evenredigheid van de hun toekomende delen plaats, tenzij uit de uiterste wil zelf het tegendeel is af te leiden.


Artikel 52

Een beschikking, getroffen ten voordele van degene met wie de erflater op het tijdstip van het maken van de uiterste wil gehuwd was of reeds trouwbeloften gewisseld had, vervalt door een daarna ingetreden echtscheiding of scheiding van tafel en bed, tenzij uit de uiterste wil zelf het tegendeel is af te leiden.


Artikel 53

Een uiterste wilsbeschikking ten voordele van de naaste bloedverwanten of het naaste bloed van de erflater, zonder nadere aanduiding, wordt vermoed gemaakt te zijn ten voordele van de door de wet geroepen bloedverwanten van de erflater naar evenredigheid van ieders aandeel bij versterf.


Artikel 54

  • 1

    Rechtsvorderingen tot vernietiging van een uiterste wilsbeschikking verjaren een jaar nadat de dood van de erflater alsmede de uiterste wilsbeschikking en de vernietigingsgrond ter kennis zijn gekomen van hem die een beroep op deze grond kan doen, dan wel van zijn rechtsvoorganger.

  • 2

    De bevoegdheid om ter vernietiging van een uiterste wilsbeschikking een beroep op een vernietigingsgrond te doen vervalt buiten het geval bedoeld in artikel 51 lid 3 van Boek 3 uiterlijk drie jaren nadat de dood van de erflater en de uiterste wilsbeschikking ter kennis zijn gekomen van degene aan wie deze bevoegdheid toekomt, dan wel van zijn rechtsvoorganger.


Kennisdossiers

Titel Categorie
Titel Afwikkeling en vereffening nalatenschap Categorie Erfrecht
Titel Gehandicaptentestament Categorie Erfrecht
Titel Termijnen in het erfrecht Categorie Erfrecht
Titel Testament Categorie Erfrecht

Rechtspraak

Titel Instantie Datum Nummer
Gedragsbeïnvloedende clausule in testament om beroep op legitieme portie te voorkomen, is rechtsgeldig Instantie Rechtbank Noord-Holland Datum 13-12-2023 Nummer ECLI:NL:RBNHO:2023:13537
Vernietiging erfstelling vanwege onjuiste beweegredenen (art. 4:43 lid 2 BW) Instantie Hoge Raad Datum 27-10-2023 Nummer ECLI:NL:HR:2023:1486
Verzoek nietigverklaring testament afgewezen Instantie Rechtbank Noord-Holland Datum 28-09-2022 Nummer ECLI:NL:RBNHO:2022:8534
Rechtbank verklaart testament en levenstestament tijdens leven nietig Instantie Rechtbank Overijssel Datum 04-05-2022 Nummer ECLI:NL:RBOVE:2022:1346
Geen afwijking vormvoorschriften testament op grond van redelijkheid en billijkheid Instantie Rechtbank Amsterdam Datum 11-08-2021 Nummer ECLI:NL:RBAMS:2021:4140
Nietig testament tijdens leven wegens gebrek aan verweer Instantie Rechtbank Rotterdam Datum 09-06-2021 Nummer ECLI:NL:RBROT:2021:5172
Testamentaire bepaling was in strijd met gesloten stelsel van uiterste wilsbeschikkingen Instantie Gerechtshof Amsterdam Datum 09-03-2021 Nummer ECLI:NL:GHAMS:2021:696
Opeisbaarheidsregeling in testament was niet in strijd met gesloten stelsel Instantie Gerechtshof Den Haag Datum 20-01-2021 Nummer ECLI:NL:GHDHA:2021:549
Verzoek tot nietigverklaring testament vanwege wilsonbekwaamheid afgewezen omdat testateur nog leeft Instantie Gerechtshof Den Haag Datum 29-04-2020 Nummer ECLI:NL:GHDHA:2020:948
Nietigverklaring testament voorafgaand aan overlijden testateur Instantie Rechtbank Zeeland-West-Brabant Datum 03-07-2019 Nummer ECLI:NL:RBZWB:2019:2979
Cautio Socini niet in strijd met art. 4:4 BW Instantie Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden Datum 16-04-2019 Nummer ECLI:NL:GHARL:2019:3358
Termijnoverschrijding van voorwaarde in testament leidt niet tot verval voorwaarde Instantie Gerechtshof Amsterdam Datum 30-05-2017 Nummer ECLI:NL:GHAMS:2017:2015
Priester is erfgenaam omdat testament gemaakt was voordat erflaatster ziek werd Instantie Rechtbank Oost-Brabant Datum 18-11-2015 Nummer ECLI:NL:RBOBR:2015:6581
Curator krijgt machtiging om testament van curanda te herroepen Instantie Rechtbank Midden-Nederland Datum 26-11-2014 Nummer ECLI:NL:RBMNE:2014:6455
Hof: testamentaire last moet voor 'niet geschreven' worden gehouden Instantie Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden Datum 05-03-2013 Nummer ECLI:NL:GHARL:2013:BZ4288
Uitleg testament wegens ontbinding van een stichting Instantie Gerechtshof 's-Gravenhage Datum 12-07-2011 Nummer ECLI:NL:GHSGR:2011:BR2391
Keuzetestament bevatte geen onbevoegde wilsdelegatie Instantie Gerechtshof Amsterdam Datum 21-06-2011 Nummer ECLI:NL:GHAMS:2011:BR1599

Literatuur

Titel Auteur(s) Bron
Titel ‘Gedragen’ of legitieme vragen? Auteur(s) R. van Dijken Bron AdvoTip 2024-4
Titel Werkt het gesloten stelsel van uiterste wilsbeschikkingen in de rechtspraktijk verstarrend? Auteur(s) E. van Wijk-Verhagen Bron WPNR 2022/7381
Titel Over de achtergrond van de formele aard van de wetsbepalingen betreffende uiterste wilsbeschikkingen Auteur(s) J.B. Vegter Bron WPNR 2022/7381
Titel dissertatie: De bij dode opgerichte stichting Auteur(s) T.F.H. Reijnen Bron Wolters Kluwer (2020)
Titel Twee voor de prijs van één. Testament en een andere rechtshandeling in één akte: kan dat? Auteur(s) B.C.M. Waaijer Bron WPNR 2020/7282
Titel Over de wenselijkheid van het gesloten stelsel van uiterste wilsbeschikkingen Auteur(s) J.B. Vegter Bron WPNR 2020/7280
Titel Een nietigverklaring van een testament tijdens leven; jawel het kan! Rechtbank Zeeland-West-Brabant 3 juli 2019 Auteur(s) N.V.C.E. Bauduin Bron AdvoTip 2019/13
Titel Nietigverklaring van een testament bij leven van de testateur Auteur(s) J.H.M. ter Haar Bron Tijdschrift Erfrecht 2019/5
Titel Een nietig huwelijk, maar (nog) geen nietig testament Auteur(s) J.H.M. ter Haar Bron Tijdschrift Erfrecht 2018/1
Titel N.V.C.E. Bauduin, dissertatie: 'Wilsdelegatie in het erfrecht', 2014
Titel De uiterste wilsbeschikking als hoogstpersoonlijke rechtshandeling een bijzondere rechtsfiguur? Auteur(s) E.M.A. van Amersfoort Bron WPNR 2014/7027
Titel Martha Nussbaum en de toelaatbaarheid van 'sharia-testamenten' Auteur(s) N.C. van Oostrom-Streep Bron WPNR 2014/7044

Praktisch

Titel Bron Type Categorie
Checklist testament Bron KNB Type Testament en levenstestament Categorie Verwijzingen voor de particulier
Inhoudsopgave
Overzicht
Wetstructuur
Civiel