Omvang ontbonden gemeenschap (art. 1:100 BW)

1 Inleiding

Art. 1:100 BW bevat de hoofdregel wat betreft de gerechtigdheid tot de ontbonden wettelijke gemeenschap van goederen, alsmede twee uitzonderingen daarop. In beginsel zijn beide echtgenoten ieder voor een gelijk deel gerechtigd tot de ontbonden huwelijksgoederengemeenschap. Als eerste uitzondering staat art. 1:100 lid 1 BW toe dat echtgenoten hiervan bij huwelijkse voorwaarden afwijken, zie hierna Afwijking bij helfte bij huwelijkse voorwaarden. Voorts staat art. 1:100 lid 1 BW toe dat bij echtscheidingsconvenant wordt afgeweken van de gerechtigdheid bij helfte, zie hierna Afwijking bij helfte bij echtscheidingsconvenant. De Hoge Raad heeft een derde uitzondering geformuleerd op de hoofdregel van art. 1:100 BW op grond van redelijkheid en billijkheid, zie hierna Afwijking bij helfte op grond van redelijkheid en billijkheid. In de literatuur bestaat verschil van opvatting over de vraag of de Hoge Raad 30 maart 2012 (ECLI:NL:HR:2012:BV3103 , NJ 2012, 422, rov. 3.3.3., m.nt. L.C.A. Verstappen) een vierde uitzondering toestaat. De passage 'al dan niet bij echtscheidingsconvenant' lijkt namelijk erop te wijzen dat ook bij een onderhandse overeenkomst anders dan een echtscheidingsconvenant afwijkende afspraken gemaakt kunnen worden. Zie bijvoorbeeld Verstappen in zijn noot onder genoemde uitspraak en Rechtbank Noord-Holland 9 maart 2022 (ECLI:NL:RBNHO:2022:2073). Kraan e.a., 'Het huwelijksvermogensrecht', 2021, bestrijdt deze opvatting met een beroep op Hoge ...